30 Haziran 2016

Hükümet tarafından hazırlanarak TBMM’ne sunulmuş olan “Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısı”, 29 Haziran 2016 tarihinde, TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu’nda, eleştiri ve öneriler hiç dikkate alınmadan Hükümet’ten geldiği şekliyle kabul edilmiştir.

TASARININ GENEL GEREKÇESİ ÖZETLE;

Yabancı sermayenin teşvik edilmesinin yanı sıra, yabancıların kayıt dışı çalışmalarının önlenmesine yönelik politikalar geliştirilmesi, nitelikli yabancı çalışanların birincil işgücü piyasasına girişinin önündeki engelleri kaldırılması olarak belirtilmektedir.

Tasarıya göre “Eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, birikim ve teknolojiye katkısı ile stratejik önemi haiz her hangi bir alanda öne çıkmış yüksek nitelikli insan gücünün ülkeye kazandırılması için kolaylaştırılmış yeni bir çalışma izin sistemi olan Turkuaz Kart sistemi” oluşturulmaktadır.

Yabancı mühendis ve mimarların öğrenimlerini Türkiye’deki bir yükseköğretim kurumunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinde veya yurt dışında ilgili ülke makamları ve yüksek öğretim kurulu tarafından tanınmış bir yükseköğretim kurumunda tamamlayarak unvanlarını almaları kaydıyla, Türkiye’de proje bazlı veya geçici süre ile çalışabilecekleri öngörülmekte, böylece nitelikli personel sayılan ve ülkemizde gerçekleştirilen önemli projelerde kilit rol üstlenen yabancı mühendis ve mimarların başkaca bir işleme gerek kalmaksızın çalışma izni alabilmelerine imkân sağlanmaktadır.” denmektedir.

TASARI HAKKINDA DEĞERLENDİRME:

Hükümet tarafından hazırlanmış olan Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısının yukarıda özetlenen genel gerekçesinde nitelikli yabancı çalışan vurgusu tekrar tekrar belirtilmekle birlikte bu niteliklerin neler olduğu, nasıl ölçüleceği ve buna bağlı olarak nasıl denetleneceğine dair hiçbir akılcı, bilimsel, nesnel ölçüt, kural ve koşul öngörülmemiştir.

Kanun maddelerinde de nitelikli yabancı çalışanların niteliklerinin neler olduğuna ve nasıl ölçüleceğine, denetleneceğine dair hiçbir bilgi, ölçüt ve koşul yer almamaktadır.

Tasarı bu haliyle yürürlükte bulunan 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun’u işlevsiz hale getirmektedir ve bu kanunla çelişmektedir.

3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun

MADDE 1 - Türkiye Cumhuriyeti hudutları dahilinde mühendislik ve mimarlık unvan ve salâhiyeti ile sanat icra etmek isteyenlerin aşağıda yazılı vesikalardan birini haiz olmaları şarttır:

a) Mühendislik veya mimarlık tahsilini gösteren Türk yüksek mekteblerinden verilen diplomalar;

b) Programlarının yüksek mühendis veya mimar mektebleri programlarına muadil olduğu kabul edilen bir ecnebi yüksek mühendis veya yüksek mimar mektebinden diploma almış olanlara usulüne tevfikan verilecek ruhsatnameler;

c) Türk Teknik Okulu mühendis kısmı ile programlarının buna muadil olduğu kabul edilen memleket dahilindeki diğer mühendis veya mimar mekteblerinden verilen diplomalar;

d) Programlarının Türk Teknik Okulu Mühendis kısmı programlarına muadil olduğu kabul olunan bir ecnebi mühendis veya mimar mektebinden diploma almış olanlara usulüne tevfikan verilecek ruhsatnameler.

MADDE 7.- (Değişik: 4708 - 29.6.2001 / m13 c - Yürürlük m.14) 1 inci maddede belirtilen diploma veya ruhsatnamelerden birini haiz olmayanlar Türkiye'de mühendis veya mimar unvanı ile istihdam olunamazlar, imzalarla sanat icra edemezler, bu unvanları kullanarak rey veremezler ve imza da koyamazlar. Şeklinde hükümler içerirken;

Tasarının 21. Maddesi; “Öğrenimlerini Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinde veya yurt dışında ilgili ülke makamları ve yüksek öğretim kurulu tarafından tanınmış bir yükseköğretim kurumunda tamamlayarak mühendis ve mimar ünvanı almış olan yabancılar bu kanuna göre proje bazlı veya geçici süre ile çalışma izni alarak mühendislik, mimarlık mesleklerini icra edebilirler.” Şeklinde düzenlenmiştir.

3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun'a göre Türkiye'de mühendislik ve mimarlık unvan ve yetkisiyle mesleği icra edebilmek için YÖK tarafından denkliği kabul edilmiş diplomaların sunulması gerekmektedir. Yabancı ülkelerdeki akademik eğitimin yeterliliği Türkiye'de bu şekilde tespit edilebilmekte iken, bu tasarıda 21 madde’de getirilen düzenleme ile Türkiye'ye gelen yabancı mimar ve mühendisler hakkında böyle bir tespit yapılmadan mesleği serbestçe icra etmelerine imkan tanınmış olacaktır.

Bu durum niteliksiz hizmet sunumuna yol açacağı gibi, Türk vatandaşının mesleği icrasında diploma denklik belgesi isterken yabancı mimar ve mühendislerden istenmemesi Anayasa'nın 10. maddesinde ifadesini bulan "kanun önünde eşitlik" ilkesine de aykırılık teşkil eder.

Hükümet tarafından hazırlanarak TBMM’ne sunulan tasarıda, yabancı çalışanların işgücü piyasasına girişlerinin önünde engel olarak görülen 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun ilgili maddeleri;

MADDE 33 - Türkiye'de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihtisasına uygun bir odaya kaydolmak ve âzalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler.

MADDE 34 - (Değişik: 4817 - 27.2.2003 / m.26 - Yürürlük m.36) Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye'de Devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karşı re'sen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının ve Odalar Birliğinin görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile yabancı uzman çalıştırabilirler.

MADDE 35 - (Değişik: 4817 - 27.2.2003 / m.27 - Yürürlük m.36) 34 üncü madde kapsamına girmeyen işlerde yabancı mühendis ve yüksek mühendisler ile mimar ve yüksek mimarlar, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Odalar Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile çalıştırılabilir.
MADDE 36 - 34 ve 35 inci maddeler gereğince gelen yabancı meslek mensupları Türkiye'de bir aydan fazla kaldıkları takdirde ihtisaslarına en yakın odaya müracaatla geçici âza olarak kaydolunurlar.” şeklindedir.

TMMOB Kanununun yürürlükte bulunan bu maddeleri nitelikli yabancı mühendis ve mimarların çalışmalarına bir engel değildir. Aksine bu alanı denetleyen ve kurallara uygunluklarını sağlayan gerekli yasal düzenlemelerdir. Yasal durum bu iken;

Tasarının 28. Maddesi a) bendi ile TMMOB Kanunun 34. maddesi yürürlükten kaldırılmaktadır.
Tasarının 28. Maddesi b) bendi ile TMMOB Kanununun 35. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmektedir.

Madde 35 : Yabancı uyruklu mühendislik ve mimarlık meslek mensupları   Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izniyle çalışabilir  veya çalıştırılabilir.

Tasarının 28. Maddesi c) bendi ile TMMOB Kanununun 36. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmektedir.

Madde 36 : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından çalışma izni alan yabancı uyruklu mühendislik ve mimarlık meslek mensupları Türkiye’de bir aydan fazla kaldıkları taktirde ihtisaslarına en yakın odaya müracaatla geçici aza olarak kaydolunurlar.

TMMOB Kanununda yapılması öngörülen bu değişikliklerle ülkemizde yabancı mühendis ve mimarların sınırsız, sorumsuz olarak ve denetimsiz, kuralsız olarak çalışmalarının ve çalıştırılabilmelerinin önü açılmakta, TMMOB bu alanda işlevsiz hale getirilmektedir.

Anayasa'nın 135. maddesinde meslek kuruluşlarının kuruluş amaçları belirlenmiş olup, bu amacı sağlamak üzere diğer meslek yasalarında olduğu gibi 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 33. maddesinde Türkiye'de mimarlık mühendislik mesleğinin icrası için meslek odasına kaydolma şartı getirilmiştir. Amaç; serbest meslek icrasının kurallarının belirlenmesi ve meslek mensuplarının denetiminin meslek kuruluşları tarafından sağlanmasıdır.

Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısı, yabancı mimar ve mühendislerin ülkemizde denetimsiz hizmet sunumunun önünü açmakta, hem de yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'deki meslek kuruluşları tarafından denetimini ortadan kaldırmaktadır. Oysa hizmetlerin serbest dolaşımında dahi, "hizmet sağlayıcı ev sahibi ülkenin mesleki kurallarına tabi olmak" ilkesi benimsenmiştir.

Tasarı, Avrupa Birliği Uygulamaları açısından değerlendirildiğinde;

Avrupa Birliği üye ülkelerinin vatandaşlarının üye ülkelerdeki hizmet sunumlarında aranan koşulların neler olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, bu konuda Mesleki Yeterliliklerin Karşılıklı Tanınması ve Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) başlıklı düzenlemeler olduğu bilinmektedir.

Mesleki yeterliliklerin karşılıklı tanınması ilkelerini içeren Avrupa Konseyi Direktifi Avrupa Birliği Resmi Gazetesi'nde yayımlanmıştır. Karşılıklı tanınma mevzuatı tam olarak uyumlaştırılmadan bir mesleğin icrası ve bir iş kolunun başka bir ülkede hizmet sunabilmesi mümkün değildir. Direktif iki prosedürü içermektedir. Birincisi minimum eğitim koşulları uyumlaştırılarak otomatik tanıma, diğeri ise meslek sahiplerinin başka bir üye devlette çalışabilmesi için kendi ülkesinde sahip olduğu resmi yeterlilik belgelerinin (diploma, sertifika ve diğer belgeler) çalışmak istediği ülke tarafından verilen diploma ve belge koşullarını ne ölçüde karşıladığını değerlendirme prosedürüdür.

Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısı ile getirilen düzenlemeyle; Avrupa Birliği üye ülkeleri için geçerli olan yukarıdaki hizmet sunumu şartları Türkiye'nin henüz Avrupa Birliği üyeliği söz konusu değilken bile aranmayacaktır.

Oysa Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği için hazırlanan "Ulusal Program" incelendiğinde "Türkiye ile AB arasında sürdürülmekte olan hizmetlerin serbestleştirilmesi müzakerelerinin seyrine bağlı kalmak kaydıyla, özel kanunlarla düzenlenmiş olan ve mesleğin icrasında "Türk Vatandaşlığı" şartı içeren hükümler, bazı meslek gruplarında, AB üyesi ülke vatandaşları için karşılıklılık ilkesi çerçevesinde tam üyeliğe kadar aşamalı olarak, bazı meslek gruplarında ise yine karşılıklılık ilkesi çerçevesinde üyelikten sonra kaldırılacaktır." denilmektedir.

Görüldüğü üzere, tam üyeliğe kadar karşılıklılık ilkesi çerçevesinde hizmetlerin serbestleştirilmesi programa alınmıştır. Ancak Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısı ile ne Avrupa Birliği üye ülkeleri ne de diğer ülkelerden gelecek yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'de çalışmaları için verilecek izinde karşılıklılık ilkesi dahi aranmamaktadır.

Ulusal ve uluslararası pazarda mimarlık mühendislik hizmet sunumunun koşulları değişmekte iken, yabancı mimar ve mühendislerin denetimsiz olarak hizmet sunabilecekleri bir ulusal pazarda Türk mühendis ve mimarların rekabet etme şansı kalmayacaktır. Akademik ve mesleki yeterlilik aranmadan yabancı işgücünün girişine olanak tanınması, yerli hizmet sunucuları bakımından haksız rekabet ortamı yaratacaktır. Bu bağlamda, Avrupa Birliği müktesebatının tam üyelik gerçekleşmeden ya da uyum çalışmaları tamamlanmadan uygulanmasının sektöre yönelik bir tehdit oluşturacağı Başbakanlığa bağlı kurumlarca bile (DPT'nin 9. Kalkınma Planı raporunda) ifade edilmiştir.

Sonuç olarak;

Uluslararası İşgücü Kanunu Tasarısının anlayışı, içeriği ve yazılı şekli, denetimsiz bir yabancı sermaye akışı ile birlikte, denetimsiz bir yabancı çalışan hizmet sunumunu yasallaştırmanın ötesinde bir anlam taşımamaktadır.

Ülkemizin mimarlık, mühendislik ve planlama alanı, bu alanlarda ülkemiz mühendis, mimar ve plancıları işsizlik sorunları yaşarken, hiç bir denetime tabi tutulmaksızın yabancı mimar, mühendis ve plancılara açılmaktadır.

Ülkemiz mimarlık, mühendislik planlama alanı yabancı mimar, mühendis, plancılara açılırken, uluslararası anlaşmalarda çok önemli olan karşılıklılık (mütekabiliyet) ilkesi gözetilmemektedir.

Türk mimar ve mühendisler karşısında yabancı mimar ve mühendislere ayrıcalık getiren, meslek kuruluşlarının denetimini ortadan kaldıran, denetimsiz, kuralsız hizmet sunumunu öngören, mesleki standartlar ve kurumsal alt yapı oluşturulmadan yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'de serbestçe hizmet sunumlarına akademik ve mesleki yeterlilik kriterleri aranmaksızın, ve karşılıklılık ilkesi gözetilmeksizin olanak tanıyan, haksız rekabet ortamı yaratacak olan Uluslararası İşgücü Kanununun bu şekliyle kabul edilmesi doğru değildir. Tasarı TBMM gündeminden çekilmeli eleştirilerimiz kapsamında yeniden düzenlenmelidir.

30 Haziran 2016

TMMOB MİMARLAR ODASI