16 Haziran 2010, Çarşamba günü saatin gece yarısını geçtiği sıralarda TBMM’de iktidarın “kentsel talana ve ranta dayalı kentleşme” anlayışının ürünü olan yeni bir yasa taslağı, Mimarlar Odası’nın her türlü bilimden ve toplumdan yana itirazlarına rağmen AKP milletvekillerinin oylarıyla yasalaştı.

5393 Sayılı Belediyeler Kanunu’nun, “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Alanı” başlıklı 73. Maddesi, 15 AKP İstanbul milletvekilinin imzasıyla TBMM’ye sunulan 5998 Sayılı Yasa Tasarısı’nın 17 Haziran 2010 tarihinde kabul edilmesi ile değiştirildi.

Bir süredir TBMM’nin ilgili komisyonunda tartışılan ve Mimarlar Odası olarak konu hakkında sunduğumuz rapor ve diğer görüşlerine başvurulan uzman kuruluş ve tarafların önerilerinin hiçbiri dikkate alınmadan 5998 Sayılı Yasa, hükümetin yaklaşan genel seçim öncesi kentsel yağmaya dönük rant yaratma projesi olarak devreye sokulmuştur.

2005 tarihinde yürürlüğe giren 5393 Sayılı Belediyeler Yasası’nın en uzun ve en çok ayrıntılarla donatılmış maddesi olarak düzenlenen yeni 73. Maddesi, açıkça Anayasa’ya karşı ciddi aykırılıklar taşımaktadır.

Düzenleme, yargı yolunun önüne engeller getirilmesi ve yol gösterme suretiyle yargı bağımsızlığının ihlal edilmesi, ilçe belediyelerine tanınan yetkileri büyükşehir belediyelerine devrederek “yerelliğin” yok sayılması, acele kamulaştırma ile kamulaştırmada esas olan “kamu yararı” yerine “ayrıcalıklı el koyma” hakkı verilmesi, mülkiyet haklarına müdahale edilmesi gibi, başta içinde bulunduğu 5393 Sayılı Kanun’a aykırı olmak üzere ilgili yasalarla çelişmekte ve Anayasa ile bağdaşmamaktadır.

Yasa değişikliği ile kentin genel planlama hedeflerini olumsuz etkileyecek parçacı “Kentsel Dönüşüm ve Gelişme Bölgesi” anlayışı benimsenerek bütünlükçü bir planlama anlayışı dışlanmıştır. Düzenleme kapsamına “imarlı-imarsız, yapılı-yapısız tüm alanlar” ve belediye sınırları içerisinde kalan mücavir alanlar “dönüşüm” kapsamı içerisine alınmıştır. Uygulamada tam bir keyfilik getirilmiş ve bununla da yetinilmeyip, ortalama bir kentin tamamına yakın 500 hektara kadar alanlar dönüşüm alanı ilan edilebilecektir.
İlçe belediyeleri yok sayılarak, dönüşüm alanı ilan edilmiş tüm alanlarda rutin ruhsat-iskân, iş yeri açma izni gibi yetkileri de büyükşehir belediyelerine devredilmektedir. Bu yasayla büyükşehir belediyesi bünyesindeki bir ilçe belediyesinin tüm alanları kentsel dönüşüm alanı ilan edilebilir ve bu alandaki tüm imar uygulama yetkilerine el konulabilmektedir.

Yine bu yasayla kamulaştırma yasası kapsamı dışında farklı bir “istimlâk” yöntemi getirilerek yurttaşların mülkiyet hakları ihlal edilebilmekte ve “zorla el koyma” yöntemi benimsenmektedir. Bunun karşısında da yurttaşın kendi mülkünü savunma hakkına yine aynı yasa maddesi içerisinde engeller getirilmekte ve haklarına el koyma işlemi karşısında savunmasız bırakılmaktadır.

Sonuç olarak çıkartılan yasayla, “kentsel dönüşüm” adı altında kentin pek çok değerli alanı (yapılaşmamış alanlar dahil) yandaş rantçı ve yağmacılara peşkeş çekilebilmesinin önündeki engeller kaldırılmaktadır. Genel seçime endekslenmiş bir “kent yağması” politikasına bağlı olarak, kişi, toplumsal ve kamusal hakların kimi Anayasal ve yasal güvencelerine rağmen, demokrasi ve hukuk dışı yöntemlerle yeni emlak pazarlama alanları oluşturulmaya çalışılmaktadır.

AKP iktidarı, ivedi olarak kentlerimizin dolaysıyla ülkemizin geleceğini karartan, “rant” kararlarından ve her türlü hukuksuzluktan vazgeçmelidir. Bunun yerine, çağdaş ve bilimsel bir planlamaya dayalı, “kamu ve toplum” yararını önkoşul olarak gören, demokrasi ve hukuk ilkeleri çerçevesinde bir yaklaşımı esas alan bir anlayış doğrultusunda kentlerimizin ve ülkemizin geleceği belirlenmelidir.

Mimarlar Odası olarak, Belediyeler Yasası’nda değişiklik getiren 5998 Sayılı Yasa ile getirilen” yeni yağmacı” anlayışın durdurulması için kente ve çevreye duyarlı tüm toplum kesimleri ile bir dayanışma içersinde olmakta ve birlikte çaba göstermekteki kararlılığımız devam edecektir.

Bu amaçla öncelikle, TBMM’ndeki duyarlı milletvekillerimizin Anayasa’ya açıkça aykırı olan bu yasanın iptali amacıyla Anayasa Mahkemesi’ne götürülmesi için girişimlerimizi sürdüreceğiz.

Kentlerimizi yağmanın insafına teslim etmeyeceğiz.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

MİMARLAR ODASI
Merkez Yönetim Kurulu