27 Haziran 2006

İlgili Düzenlemeler

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı'nın 14. maddesi ve gerekçesi

Yabancı teknik personel

MADDE 23 - Avrupa Birliğine üye ülkelerden veya Bakanlar Kurulunca belirlenecek diğer ülkelerden gelecek yabancı mimar ve mühendislerin çalışma izinlerinin verilmesinde, diploma ve ilgili meslek odasına kayıtlı olunduğuna dair belgenin ibrazı halinde, 27/1/1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun 34 üncü ve 35 inci maddeleri ile 17/6/1938 tarihli ve 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanunun 1 inci ve 7 nci maddeleri uygulanmaz.

Diploma ve meslek odalarına kayıt konusunda yapılacak tespitte, Avrupa Birliği mevzuatında ve söz konusu ülkelerin mevzuatında öngörülen ve ilgili kurumlarınca verilmiş belgelerin asıllarının veya tasdikli suretlerinin Bakanlığa sunulması esastır.

Birinci fıkraya göre çalışma izni verilen yabancı mimar ve mühendisler, Bakanlık tarafından verilen çalışma izin belgesini ibraz etmeleri halinde, 6235 sayılı Kanunun 36 ncı maddesine göre başkaca bir işleme gerek kalmaksızın ilgili meslek odasına geçici üye olarak kaydedilir.

Madde Gerekçesi: Uygulamada yabancı teknik personelin çalışma izinlerinin düzenlenmesinde uygulanan meslekî yeterlilik ve denklik sürecinin tespiti ile ilgili odaya kayıtlarda uygulanan süreç, izinlerin zamanında verilmesini imkansız hale getirebilmektedir. Yapılan yeni düzenlemeyle, Avrupa Birliğine üye ülkelerden ve Bakanlar Kurulunca belirlenecek ülkelerden gelen mimar ve mühendislerin çalışma izinlerinin verilmesinde, meslekî ve akademik yeterliğin tespit ve denetimine ilişkin olarak yabancı mimar ve mühendislerin kendi ülkelerinden aldıkları diploma ve meslek odasına kayıt belgesinin esas alınması öngörülerek çalışma izinlerinin verilmesinin sadeleştirilmesi ve kolaylaştırılması sağlanmaktadır.

Madde ile, bu kişilerin sahip oldukları diploma ve kendi ülkelerinde ilgili meslek odasına kayıtlı olduklarını gösteren belgenin asıllarını veya onaylı suretlerini ibraz etmeleri halinde, çalışma izinlerinin verilmesinde uygulanan akademik ve meslekî yeterliliğe ilişkin olarak yapılacak denetimde, kendi ülkelerinden aldıkları diploma ve oda kayıt belgesine göre işlem yapılması öngörülmektedir.

Ayrıca bu şekilde çalışma izni verilen kişilerin, izin verilmesini müteakip başkaca bir belge ve bilgiye ihtiyaç olmadan ilgili odaya geçici üyelik kaydının yapılması imkanı getirilmektedir.


3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun
MADDE 1 - Türkiye Cumhuriyeti hudutları dahilinde mühendislik ve mimarlık unvan ve salâhiyeti ile sanat icra etmek isteyenlerin aşağıda yazılı vesikalardan birini haiz olmaları şarttır:
a) Mühendislik veya mimarlık tahsilini gösteren Türk yüksek mekteblerinden verilen diplomalar;
b) Programlarının yüksek mühendis veya mimar mektebleri programlarına muadil olduğu kabul edilen bir ecnebi yüksek mühendis veya yüksek mimar mektebinden diploma almış olanlara usulüne tevfikan verilecek ruhsatnameler;
c) Türk Teknik Okulu mühendis kısmı ile programlarının buna muadil olduğu kabul edilen memleket dahilindeki diğer mühendis veya mimar mekteblerinden verilen diplomalar;
d) Programlarının Türk Teknik Okulu Mühendis kısmı programlarına muadil olduğu kabul olunan bir ecnebi mühendis veya mimar mektebinden diploma almış olanlara usulüne tevfikan verilecek ruhsatnameler.
Madde 7.- (Değişik: 4708 - 29.6.2001 / m13 c - Yürürlük m.14) 1 inci maddede belirtilen diploma veya ruhsatnamelerden birini haiz olmayanlar Türkiye'de mühendis veya mimar unvanı ile istihdam olunamazlar, imzalarla sanat icra edemezler, bu unvanları kullanarak rey veremezler ve imza da koyamazlar.
6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu

MADDE 33 - Türkiye'de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihtisasına uygun bir odaya kaydolmak ve âzalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler.

MADDE 34.- (Değişik: 4817 - 27.2.2003 / m.26 - Yürürlük m.36) Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye'de Devlet daireleri ile resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karşı re'sen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının ve Odalar Birliğinin görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile yabancı uzman çalıştırabilirler.

MADDE 35.- (Değişik: 4817 - 27.2.2003 / m.27 - Yürürlük m.36) 34 üncü madde kapsamına girmeyen işlerde yabancı mühendis ve yüksek mühendisler ile mimar ve yüksek mimarlar, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Odalar Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile çalıştırılabilir.

MADDE 36 - 34 ve 35 inci maddeler gereğince gelen yabancı meslek mensupları Türkiye'de bir aydan fazla kaldıkları takdirde ihtisaslarına en yakın odaya müracaatla geçici âza olarak kaydolunurlar.

Değerlendirme

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın hazırladığı Kanun Tasarısının 14. maddesi ile Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 23. maddesi yukarıdaki şekilde değiştirilmektedir.
Getirilen düzenlemenin sonuçları bakımından değerlendirmesi yapıldığında:

1- 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun'a göre Türkiye'de mühendislik ve mimarlık unvan ve yetkisiyle mesleği icra edebilmek için YÖK tarafından denkliği kabul edilmiş diplomaların sunulması gerekmektedir. Yabancı ülkelerdeki akademik eğitimin yeterliliği Türkiye'de bu şekilde tespit edilebilmekte iken, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun'la getirilen düzenleme ile Türkiye'ye gelen yabancı mimar ve mühendisler hakkında böyle bir tespit yapılmadan mesleği serbestçe icra etmelerine imkan tanınmış olacaktır. Bu durum niteliksiz hizmet sunumuna yol açacağı gibi, Türk vatandaşının mesleği icrasında diploma denklik belgesi isterken yabancı mimar ve mühendislerden istenmemesi Anayasa'nın 10. maddesinde ifadesini bulan "kanun önünde eşitlik" ilkesine de aykırılık teşkil eder.

2- Anayasa'nın 135. maddesinde meslek kuruluşlarının kuruluş amaçları belirlenmiş olup, bu amacı sağlamak üzere diğer meslek yasalarında olduğu gibi 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu'nun 33. maddesinde Türkiye'de mimarlık mühendislik mesleğinin icrası için meslek odasına kaydolma şartı getirilmiştir. Amaç; serbest meslek icrasının kurallarının belirlenmesi ve meslek mensuplarının denetiminin meslek kuruluşları tarafından sağlanmasıdır. Oysa Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 23. maddesiyle yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'deki meslek kuruluşuna kayıt olmadan mimarlık ve mühendislik hizmeti sunmalarına imkan tanınacaktır. Bu düzenleme hem denetimsiz hizmet sunumunun önünü açmakta, hem de yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'deki meslek kuruluşları tarafından denetimini ortadan kaldırmaktadır. Oysa hizmetlerin serbest dolaşımında dahi, "hizmet sağlayıcı ev sahibi ülkenin mesleki kurallarına tabi olmak" ilkesi benimsenmiştir.

Nitekim Tasarının 23. maddesinde, "çalışma izni verilen yabancı mimar ve mühendisler, Bakanlık tarafından verilen çalışma izin belgesini ibraz etmeleri halinde, 6235 sayılı Kanunun 36. maddesine göre başkaca bir işleme gerek kalmaksızın ilgili meslek odasına geçici üye olarak kaydedilir." denilmiştir. Burada ihtiyari bir durum söz konusudur. Yani 6235 sayılı Kanunun 36. maddesindeki "yabancı meslek mensupları Türkiye'de bir aydan fazla kaldıkları takdirde ihtisaslarına en yakın odaya müracaatla geçici âza olarak kaydolunurlar." kuralı da bertaraf edilmiştir. Çalışma izni alan yabancı mimar ya da mühendis meslek kuruluşuna kayıt olmadan da mesleği icra edebilecektir.

Ayrıca çalışma izni alan yabancının müracaatı halinde meslek kuruluşuna başka hiçbir işleme gerek kalmadan kaydetme zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme öncelikle yetki yönünden tartışmalıdır.

3- Tasarı ile Avrupa Birliği üye ülkelerden veya Bakanlar Kurulunca belirlenecek diğer ülkelerden gelen yabancı mimar ve mühendislere çalışma izni verilmesinde TMMOB ve Bayındırlık Bakanlığı'nın görüşlerinin alınması koşulunu ortadan kaldırmaktadır. Yani bu ülkelerden gelen yabancıların Türkiye'de hizmet sunabilmeleri için gerekli mesleki kriterler de gözetilmeksizin doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca izin verilecektir. Bu durumun yaratacağı olumsuz sonuçlar düşünüldüğünde, düzenlemenin sadece "çalışma izinlerinin verilmesinin sadeleştirilmesi ve kolaylaştırılması" gerekçesine dayandırılması şaşırtıcıdır.

4- Avrupa Birliği üye ülkelerinin vatandaşlarının üye ülkelerdeki hizmet sunumlarında aranan koşulların neler olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, bu konuda Mesleki Yeterliliklerin Karşılıklı Tanınması ve Hizmet Ticareti Genel Anlaşması (GATS) başlıklı düzenlemeler olduğu bilinmektedir.

Mesleki yeterliliklerin karşılıklı tanınması ilkelerini içeren Konsey Direktifi Avrupa Birliği Resmi Gazetesi'nde yayımlanmıştır. Karşılıklı tanınma mevzuatı tam olarak uyumlaştırılmadan bir mesleğin icrası ve bir iş kolunun başka bir ülkede hizmet sunabilmesi mümkün değildir. Direktif iki prosedürü içermektedir. Birincisi minimum eğitim koşulları uyumlaştırılarak otomatik tanıma, diğeri ise meslek sahiplerinin başka bir üye devlette çalışabilmesi için kendi ülkesinde sahip olduğu resmi yeterlilik belgelerinin (diploma, sertifika ve diğer belgeler) çalışmak istediği ülke tarafından verilen diploma ve belge koşullarını ne ölçüde karşıladığını değerlendirme prosedürü.

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun 23. maddesinde getirilen düzenlemeyle; Avrupa Birliği üye ülkeleri için geçerli olan yukarıdaki hizmet sunumu şartları Türkiye'nin henüz Avrupa Birliği üyeliği söz konusu değilken bile aranmayacaktır.

Oysa Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliği için hazırlanan "Ulusal Program" incelendiğinde "Türkiye ile AB arasında sürdürülmekte olan hizmetlerin serbestleştirilmesi müzakerelerinin seyrine bağlı kalmak kaydıyla, özel kanunlarla düzenlenmiş olan ve mesleğin icrasında "Türk Vatandaşlığı" şartı içeren hükümler, bazı meslek gruplarında, AB üyesi ülke vatandaşları için karşılıklılık ilkesi çerçevesinde tam üyeliğe kadar aşamalı olarak, bazı meslek gruplarında ise yine karşılıklılık ilkesi çerçevesinde üyelikten sonra kaldırılacaktır." denilmektedir.

Görüldüğü üzere, tam üyeliğe kadar karşılıklılık ilkesi çerçevesinde hizmetlerin serbestleştirilmesi programa alınmıştır. Ancak Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun değiştirilen 23. maddesi ile ne Avrupa Birliği üye ülkeleri ne de Bakanlar Kurulunca belirlenecek diğer ülkelerden gelecek yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'de çalışmaları için verilecek izinde karşılıklılık ilkesi dahi aranmamaktadır.

5- Ulusal ve uluslar arası pazarda mimarlık mühendislik hizmet sunumunun koşulları değişmekte iken, yabancı mimar ve mühendislerin denetimsiz olarak hizmet sunabilecekleri bir ulusal pazarda Türk mühendis ve mimarların rekabet etme şansı kalmayacaktır. Akademik ve mesleki yeterlilik aranmadan yabancı işgücünün girişine olanak tanınması, yerli hizmet sunucuları bakımından haksız rekabet ortamı yaratacaktır. Bu bağlamda, Avrupa Birliği müktesebatının tam üyelik gerçekleşmeden ya da uyum çalışmaları tamamlanmadan uygulanmasının sektöre yönelik bir tehdit oluşturacağı Başbakanlığa bağlı kurumlarca bile (DPT'nin 9. Kalkınma Planı raporunda) ifade edilmiştir.

Sonuç olarak; Türk mimar ve mühendisler karşısında yabancı mimar ve mühendislere ayrıcalık getiren, meslek kuruluşlarının denetimini ortadan kaldıran, denetimsiz, kuralsız hizmet sunumunu öngören, mesleki standartlar ve kurumsal alt yapı oluşturulmadan yabancı mimar ve mühendislerin Türkiye'de serbestçe hizmet sunumlarına akademik ve mesleki yeterlilik kriterleri aranmaksızın, karşılıklılık ilkesi gözetilmeksizin olanak tanıyan, haksız rekabet ortamı yaratacak bu düzenlemenin kabulü mümkün değildir.

Av. Berna ÇELİK